Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde siyasi yasaklara ilişkin önemli bir düzenleme gündeme alındı. Yeni Yol Grubu Muğla Milletvekili ve TBMM Grup Başkanvekili Doç. Dr. Selçuk Özdağ, 2839 Sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nda değişiklik öngören bir kanun teklifini Meclis’e sundu.
Özdağ’ın teklifinde, özellikle affa uğramış kişilerin milletvekili adayı olabilmesinin önü açılıyor. Mevcut yasada yer alan ve bazı suçlardan mahkum olan kişilerin, affa uğrasalar bile seçilme hakkını kullanamamalarına neden olan hükümlerin kaldırılması hedefleniyor. Buna göre, cezası infaz edilen ya da affedilen bireylerin seçilme hakkı yeniden tanınacak.
Teklifin gerekçesinde, siyasi yasakların otoriter rejimlerde bir baskı aracı olarak kullanıldığına dikkat çekilerek, bu uygulamaların hukuk devleti ilkesine ve demokratik değerlere zarar verdiği vurgulandı. Özdağ, siyasi yasak kararlarının kimi zaman bireylerin temel haklarını ihlal ettiğini ifade etti.
Anayasa’nın 67’nci maddesinde yer alan "seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakları"nın daha etkin korunması hedeflenen teklif, aynı zamanda bireysel başvuru hakkını içeren yeni bir mekanizma da öneriyor. Buna göre, cezanın infazının sona ermesi ya da affın Resmî Gazete’de yayımlanmasından itibaren 30 gün içinde bireylerin Anayasa Mahkemesi’ne başvurma hakkı olacak.
Eğer teklif yasalaşırsa, geçmişte ceza almış ancak infazı tamamlanmış veya affa uğramış kişilere siyasi hayata dönüş kapısı açılmış olacak. Bu düzenleme, siyasi temsilde adaletin güçlendirilmesi yönünde atılmış önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.
Doç. Dr. Selçuk Özdağ
Muğla Milletvekili
Grup Başkanvekili
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
2839 Sayılı Milletvekili Seçimi Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi gerekçesi ile birlikte ekte sunulmuştur.
Gereğini saygılarımla arz ederim. 07.05.2025
Doç. Dr. Selçuk Özdağ
Muğla Milletvekili
Grup Başkanvekili
Doç. Dr. Selçuk Özdağ
Muğla Milletvekili
Grup Başkanvekili
GEREKÇE
Siyasi yasak ve belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma, bir kişinin belirli bir süre veya ömür boyu siyasi faaliyetlerde bulunmasını, kamu görevlerinde yer almasını veya siyasi haklarını kullanmasını engelleyen hukuki bir yaptırımdır. Bu yasaklar, genellikle kamu görevlilerinin veya siyasetçilerin işledikleri ciddi suçlar sonrası uygulanır ve bu bireylerin tekrar kamu görevlerine gelmesini veya siyasi arenada etkili olmasını engellemeyi hedefler. Anayasamızın 138. maddesi gereğince mahkemelerin bağımsızlığı belirtilmiş ise de uygulamada yaşanan sorunlar aşikardır.
Siyasi yasaklılık ile kısıtlanmış olanlar seçme ve seçilme hakkının kaybı, kamu görevi yasağı, parti üyeliği ve yöneticiliği yasağı, uluslararası platformlarda temsil yasağı gibi yasaklara maruz kalmaktadırlar. Otoriter rejimlerde, siyasi yasakların muhalifleri susturmak için bir aracı olarak kullanıldığı sabittir. Bu durumda, yasakların hukukun üstünlüğünü zedelediği ve demokrasiye zarar verdiği nettir. Mahkemelerce, Anayasa’ya aykırı olarak şahıslar hakkında seçme ve seçilme ehliyetinden yoksun bırakılarak verilen tedbirler siyasi bir yaptırıma dönüşmüştür. Buna karşın, demokratik sistemlerde siyasi yasakların ve tedbirlerin şeffaf bir şekilde uygulanması ve sadece hukuki temele dayandırılması önerilir. Bu sayede hem toplumun adalet duygusu korunur hem de birey haklarının ihlali önlenmiş olur.
Siyasi yasak, kısıtlamalar ve tedbir uygulamaları bireyin yalnızca siyasi hayatını değil, aynı zamanda toplumdaki statüsünü de etkiler. Kamu gücüne ve siyasi düzene olan güvenin korunması için etkili bir yöntem olarak görülse de, kısıtlamaların hakkaniyetli ve adil bir şekilde uygulanması büyük önem taşır. Haksız bir siyasi yasak ve belli hakların kullanılmasının yoksun bırakılması tedbiri, birey haklarını ihlal edebilir ve toplumda huzursuzluk yaratabilir. Yaptırımın hukuki ve demokratik çerçevede uygulanması hem toplumun adalet duygusunu hem de hukukun üstünlüğünü korumak açısından gereklidir.
Anayasa ile teminat altına alınan hakların kullanmasının engellenmesi sonucunda Anayasa 67. madde hükmünce seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı hukuk ve hakkaniyete aykırı olarak kısıtlanmakta ve yasak getirilmeye çalışılmaktadır. Hukuk ve hakkaniyete aykırı olarak siyasi yasak, kısıtlamalar ve seçme ve seçilme hakkına ilişkin tedbirler ile karşı karşıya kalan vatandaşların mağduriyetinin ortadan kaldırılması amaçlanmaktadır.
Doç. Dr. Selçuk Özdağ
Muğla Milletvekili
Grup Başkanvekili
MADDE GEREKÇELERİ
MADDE 1- 2839 Sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinin yürürlükten kaldırılması gerekmektedir. İlgili kanun maddesinin (e) ve (f) bendinin (1.), (2.), (3.) ve (4.), numaralı alt bentlerinden hüküm giyenler zaten kamu hizmetlerinden yasaklanmış olmaktadırlar. Milletvekili Seçimi Kanununun 11 inci maddesi (e) bendinde belirtilen Taksirli suçlar hariç, toplam bir yıl veya daha fazla hapis veya süresi ne olursa olsun ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanların affa uğraması ya da infaz rejimine göre cezasının infazı sonrası memnu hakların iadesini beklemekte oldukları süre dikkate alınarak, cezasının infazı bittikten sonra seçme ve seçilme hakkını kullanabilmesi böylece milletvekili seçiminde seçilme hakkını kullanmak isteyen vatandaşların başvuru süresi içinde yasaklanmış haklarını geri alınması kararını almaları zorunluluğu kaldırılarak mağduriyetlerinin giderilmesi amaçlanmaktadır.
Milletvekili Seçimi Kanununun 11 inci maddesi (f) bendinde affa uğramış olsalar bile ifadesinden sonra gelen (1.), (2.), (3.), ve (4.), maddelerde belirtilen suçlar dikkate alındığında affa uğramış olmaları halinde Anayasa 2. Maddesi (Hukuk Devleti) 10. Maddesi (Kanun Önünde Eşitlik) 11. Maddesi (Anayasa’nın Bağlayıcılığı ve Üstünlüğü) 13. Madde (Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması) 25. Madde (Düşünce ve Kanaat Hürriyeti) 34. Madde (Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkı) ve temel olarak 67. Madde (Seçme, Seçilme ve Siyasi Faaliyette Bulunma Hakkı) mevcut yasa kapsamında çelişmektedir. Affa uğramış bir cezanın ve şahsın seçme ve seçilme hakkının kullandırılmaması hem hukuka hem de insan haklarına aykırılık teşkil etmektedir. İlgili kanunda belirlenen suçlar kapsamında seçme ve seçilme hakkını tekrardan elde edebilmek için cezasının infaz bitim tarihi ya da af kararının Resmî Gazetede yayımlandığı tarih itibariyle 30 gün içinde Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapılarak hak ihlallerinin tespiti ile yasal haklarının iadesinin sağlanması için bireysel başvuru yapılması hakkının tanınması amaçlanmıştır.
MADDE 2- Yürürlük maddesidir.
MADDE 3- Yürütme maddesidir.
Doç. Dr. Selçuk Özdağ
Muğla Milletvekili
Grup Başkanvekili
MİLLETVEKİLİ SEÇİMİ KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN TEKLİFİ
MADDE 1- 10/06/1983 tarihli ve 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi yürürlükten kaldırılmış, (e) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, (f) bendinde yer alan "Affa uğramış olsalar bile" ibaresi "Affa uğranılması halinde” şeklinde değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
" e) Haklarındaki ceza hükmünün affa uğraması ya da infaz edilmesi durumunda seçme ve seçilme hakkını kullanmaktan yoksun bırakılmayacak olanlar,"
" Birinci fıkranın (f) bendinin (1), (2), (3), ve (4) numaralı alt bentlerinde sayılan suçlardan cezai müeyyide uygulanan kişiler, af kararının Resmi Gazete’ de yayımlandığı tarih ya da cezanın infaz bitim tarihinden itibaren 30 gün içinde, ihlallerin tespit edilmesi ve temel haklarının iadesinin sağlanması için Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapma haklarına sahiptirler.
MADDE 2- Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 3- Bu Kanun hükümlerini Cumhurbaşkanı yürütür.
